Tentoonstellingen

De 21 prenten getoond zijn gemaakt door Nederlandse kunstenaars in de periode 1580-1700. Alle prenten verbeelden scènes en motieven die ook voorkomen op schilderijen in het museum, zoals een vrouw die pannenkoeken bakt, musicerende gezelschappen, vrolijke drinkers, kwakzalvers en mythologische figuren. Vaak hebben de uitgebeelde verhalen en motieven een diepere betekenis. Maar die is niet in één oogopslag duidelijk. Er moet wat beter worden gekeken – between the lines.

Die lijnen kunnen we wat betreft de prenten letterlijk nemen. Deze voorstellingen zijn immers opgebouwd uit zwarte inktlijnen op papier. Er zijn op de tentoonstelling gravures en etsen te zien. Voor beide prenttechnieken vormt de basis een koperplaat waarin een voorstelling is uitgesneden. De ontwerptekening daarvoor werd vaak gemaakt door een andere kunstenaar dan de graveur of etser. Daarom treft u soms bij één prent twee kunstenaarsnamen aan.

De voorstelling in de koperplaat werd voorzien van inkt en met een drukpers afgedrukt. Het eindresultaat op papier is spiegelbeeldig aan het ontwerp. Van een koperplaat kunnen honderden afdrukken worden gemaakt. Daardoor waren prenten veel goedkoper dan schilderijen en raakten ze wijd verspreid. Ze werden gekocht door een breed publiek, ook door kunstenaars. Prenten waren een effectief middel om ideeën over gedrag en moraal te verspreiden. Ook kennis over de natuur en de klassieke oudheid raakte via de prentkunst bekend.

De tentoonstellingsgids >

In 1911 was op Lange Vijverberg 14 Maison Artz gevestigd, de Haagse kunsthandel van Elisabeth’s echtgenoot, Tony Artz (1883-1941). Elisabeth en Tony woonden boven de kunsthandel samen met hun twee dochters Lislie (1907-1996) en Marjorie (1908-1976). Marjorie’s kleindochter besloot het portret van haar over-grootmoeder te schenken aan Museum Bredius. Daar is het te bewonderen in een presentatie die ook kunsthandel Maison Artz belicht.

Albert Roelofs  (1870-1920) geldt als één van de meest getalenteerde portretschilders van zijn tijd. Zoon van de beroemde landschapschilder Willem Roelofs, genoot hij zijn opleiding in Den Haag en Parijs. Hij trouwde met de schilderes Tjieke Bleckmann. Zowel Koningin Wilhelmina, als prinses Juliana namen schilderlessen bij hem. Het portret dat Roelofs van Elisabeth Artz-Pop in zijn atelier in 1911 schilderde, hangt nu, na meer dan 100 jaar, weer in het huis waar het oorspronkelijk heeft gehangen, in Lange Vijverberg 14.

De tentoonstellingsgids >

In deze mini expositie belichten de zeventiende-eeuwse schilderijen verschillende vormen van gezichtsbedrog, waaronder een anamorfose en verschillende trompe l’oeils.Het topstuk van de expositie is de uiterst zeldzame perspectiefkast. Er zijn er maar 6 van op de wereld, en er is er maar één in Nederland. Dat is die van Museum Bredius.

Toegang tot de expositie is gratis in combinatie met een ticket van Escher in het Paleis. 

Hoewel Abraham Bredius bij zijn aankoop in 1921 er ook van overtuigd was dat Rembrandt de maker was van de schets, hebben kunsthistorici de schets later afgeschreven.

Jeroen Giltaij kwam tot de conclusie dat de schets wel degelijk door Rembrandt is vervaardigd.

Na verwijdering van de vergeelde vernislagen en van de 19^de-eeuwse overschilderingen, bleek het `handschrift` van Rembrandt nog beter te herkennen.

Daarna werd technisch onderzoek verricht door restaurator Johanneke Verhave van Restauratie Atelier Rotterdam en Petria Noble van het Rijksmuseum. Zij hebben niets geconstateerd dat een toeschrijving aan Rembrandt tegenspreekt.

> Lees hier: hoe deze nieuwe toeschrijving totstand is gekomen.

Een bundeling van talent, inspiratie en vakmanschap. Of, zoals initiatiefnemers Willem Jan Hoogsteder (bestuurslid) en Nicole Uniquole (curator) het zo mooi verwoorden: een ‘pas de deux tussen nieuw en oud’. De art direction en styling van de Masterly biënnale 2021 was wederom in handen van vermaard stylist Maarten Spruyt.

> Nagenieten 2021

De Inder Rieden-collectie is één van de grootste privéverzamelingen van 17de-eeuwse maritieme schilderijen in de wereld. Rivier-, oever-, strand- en zeegezichten, maar ook zeeslagen en scheepsportretten geven een prachtg beeld van de Hollandse Gouden Eeuw op het water. Onder de schilders bevinden zich grote maritieme namen zoals Van de Velde, De Vlieger, Van Goyen, Storck, Verbeeck, Backhuysen en Vroom.

De perspectiefkast komt uit de 17de eeuw en is toegeschreven aan Samuel van Hoogstraten. Dr. Abraham Bredius kocht de perspectiefkast in de 19e eeuw en heeft de behuizing nooit aangepast.  Naast de perspectiefkast bestond de tentoonstelling uit een aantal schilderijen en kunstobjecten met als thema ‘misleiden’. De perspectiefkast heeft na de tentoonstelling een vaste plek gekregen in het museum en zo blijft dit prachtige en unieke exemplaar te bewonderen door iedereen.

Lange Vijverberg 14, 15 en 16 toonde de collecties van kunstverzamelaar Dr Abraham Bredius, van Hoogsteder & Hoogsteder en van schilder Cornelis Kruseman. Tijdens Masterly The Hague werden deze historische schilderijen gecombineerd met speciaal voor de gelegenheid vervaardigde werken van hedendaagse ontwerpers. De haute couture van Viktor & Rolf vormde een mooi samenspel met het schitterende harnas en de weelderige kraag op het portret van Frederik Hendrik, Prins van Oranje geschilderd door Michiel van Mierevelt.

De metershoge metalen bloemen van Linda Nieuwstad werden gekoppeld aan de roosjes in de hand van de rijkste vrouw in 17e-eeuws Amsterdam, vereeuwigd door Jurriaen Ovens.

Fotografenduo Petra en Erik Hesmerg lieten foto’s zien bij een mysterieus Sottobosco schilderij van de uiterst zeldzame schilder J.M. Sartory. Bij dé 19de-eeuwse hofschilder Jean-Baptiste Van der Hulst was textielvormgever Jan Koen Lomans uitverkoren te exposeren. Samen met hen waren er nog 60 andere meesters van Dutch Design die deel konden nemen aan Masterly The Hague.

Curator Nicole Uniquole koos welke meesterontwerper met welke Oude Meesters samen mocht exposeren. Gedurende vier dagen konden de schitterende combinaties bewonderd worden door een publiek dat in veel gevallen voor het eerst Museum Bredius bezocht. De art direction en styling van Masterly The Hague was in handen van Maarten Spruyt met wie Nicole Uniquole vele tentoonstellingen vormgeeft.

Het Museum was verheugd toen bleek dat in Zweden het ontbrekende deel van dit magistrale stuk opdook. Marina Aarts (geen familie van de schilder) maakte het museum er op attent en de Stichting Vrienden van Museum Bredius was in staat het werk te verwerven.

Met de tentoonstelling ‘Linking Pieces’ gaf Museum Bredius als eerste museum in Nederland breder inzicht in de reden en wijze waarop schilderijen in het verleden in tweeën gedeeld zijn en door toeval of jarenlang onderzoek weer bijeen komen. Er zijn diverse voorbeelden van schilderijen die gescheiden zijn geweest en nadien weer tot één geheel zijn teruggebracht; ook dat aspect kwam aan de orde in de tentoonstelling ‘Linking Pieces’.

De initialen AC waarmee Abraham van Calraet meestal zijn werk signeerde werden lange tijd aangezien voor die van de veel grotere en beroemdere Albert Cuyp. Beiden werkten deels gelijktijdig in Dordrecht en hun stillevens toonden gelijkenis. Het was de verdienste van Abraham Bredius die als echte archiefvorser een groep stillevens met perziken niet langer toeschreef aan Aelbert Cuyp, maar aan de onbekende Abraham van Calraet. Daarmee stuitte Bredius tegen de borst van de kunsthistoricus Cornelis Hofstede de Groot die bij hoog en bij laag volhield dat Bredius het bij het verkeerde eind had. Waren de perziken nou van Cuyp zoals de traditionele toeschrijving wilde, of van Calraet? Er ontstond een gepassioneerde discussie en de beschuldigingen over en weer stapelden zich op, die vaak niet eens meer te maken hadden met Van Calraet of Cuyp.

De ontdekking in 1916 in de kunsthandel van een schilderij van Abraham van Calraet maakte een einde aan de strijd tussen beide heren. Het werk was voluit gesigneerd en paste goed bij de stillevens die onderwerp van discussie waren geweest. Bredius triomfeerde. Hij kocht het schilderij en legateerde het later aan het Mauritshuis. Het schilderij is nu samen met 20 andere werken van Van Calraet te zien op deze tentoonstelling.

In de tentoonstelling ligt de nadruk op het vroege werk van Jan Steen. De tentoonstelling onthult waar de oorsprong van zijn kunstenaarschap ligt en hoe hij zich in slechts enkele jaren van landschap- tot figuurschilder ontwikkelde. Daarvoor zijn 6 landschappen en 1 stadsgezicht geselecteerd.

Om Steens ontwikkeling tot figuur- en genreschilder te tonen is voor het eerst sinds 1926 een sleutelstuk uit zijn oeuvre te zien: de fabel van de sater en de boer uit het bezit van de oprichter van de Koninklijke Philips NV, Dr. Anton Philips. Het werk was zijn favoriete kunstwerk en hij heeft het slechts één keer voor een expositie willen afstaan. In het Museum Bredius wordt dit doek weer in volle glorie getoond nadat het eerder dit jaar een volledige restauratie heeft ondergaan, speciaal voor de tentoonstelling.

Een aantal van de geselecteerde schilderijen zijn nog nooit geëxposeerd. Museum Bredius heeft de primeur voor een tentoonstelling van een van de belangrijkste ontdekkingen van de afgelopen jaren, Steens op Elsheimer gebaseerde Bespotting van Ceres. Het is een van de weinige nachtstukken die we van Steen kennen en het verhaal is ontleend aan de Metamorfosen van Ovidius, de ‘schildersbijbel’ in de woorden van Carel van Mander.

In de tentoonstelling zijn meer dan dertig schilderijen te zien, waaronder twee werken die ooit deel uitmaakten van Huygens’ eigen verzameling. Leer hier de persoonlijke smaak van Huygens kennen aan de hand van schilderijen van zeventiende-eeuwse meesters als Rembrandt, Jan Lievens, Van Goyen en Honthorst.

De ruim 80 stuks miniatuur zilver die deel uit maken van de collectie Bredius vormden de aanleiding voor deze tentoonstelling. Miniatuurzilver kwam in Nederland in de tweede helft van de 17e eeuw in de mode. Welgestelde dames, voornamelijk in Amsterdam, richtten een heel kabinet in als poppenhuis wat vervolgens werd voorzien van een miniatuurzilveren huisraad. Een kostbare hobby, de miniaturen werden van hetzelfde materiaal vervaardigd als de munten uit die tijd. Het poppenhuis werd een statussymbool. In de 18e eeuw was dit een grote rage. De vraag naar miniatuurzilver was in Amsterdam zo groot dat zilversmeden zich van generatie op generatie konden specialiseren in het maken van dit “poppegoet” zoals het miniatuurzilver in die tijd werd aangeduid.

Naast interieurstukken zijn ook verschillende beroepen, sporten en transportmiddelen in miniatuur zilver tentoongesteld. Enkele zeer zeldzame exemplaren zijn een zonnewijzer, een hemelbed, een biljarttafel en zelfs een draaimolen.

Sensationeel was dat Joseph Estié een vijfdelig kaststel herkende als zeer vroeg Meissener porslein. Het geldt thans als een van de meest exceptionele stukken Duits porselein in Nederlands museaal bezit.

Eén van de onthullingen die een restauratie teweeg kan brengen is het veranderen van de toeschrijving van een schilderij. Zo werd bij de restauratie van het werk ‘schilder in zijn atelier’ duidelijk dat het signatuur van Hendrick Gerritsz Pot een latere toevoeging was. Na verder onderzoek kon het werk aan Jan Miense Molenaer worden toegeschreven. Daarnaast zijn de schedels op de voorgrond, die later waren overgeschilderd, weer tevoorschijn gekomen.

De tentoonstelling Meesters en Molens laat zien hoe beeldbepalend en inspirerend de molen door de eeuwen heen in het Nederlandse landschap zijn geweest. Door deze tentoonstelling kunnen we ook bij de huidige generatie belangstelling wekken door de molen te tonen door de ogen en de uitbeeldingskracht van een groot aantal schilders zoals Rembrandt, Van Jacob van Ruisdael, Jan van Goyen, Aelbert Cuyp en nog vele meer.

Uit eigen collectie wordt een fraaie samenstelling van schilderijen door Rembrandt-leerlingen getoond van o.a. Jacob Backer, Willem Drost, Samuel van Hoogstraten en Isaac de Jouderville. Dit alles aangevuld met tekeningen van Rembrandt uit eigen bezit en een aantal Rembrantesque bruiklenen.

Bartholomeus Breenbergh was een leerling van Pieter Lastman net als Rembrandt en Jacob Pynas. Ven 1619 tot 1629 woonde Breenbergh in Italië waar hij een van de oprichters van de beroemde ‘Schildersbent’ was. Dit was een groep van Nederlandse kunstenaars in Rome. Breenbergh was gespecializeerd in Italiaanse landschappen, vaak met een Bijbelse of mythologische scene. Breenbergh stond bekend onder de bijnaam ‘de fret’

Het werk Jachtstilleven met dode haas is in het verleden toegeschreven aan Jan Weenix aan de hand van een signatuur op het schilderij. Er waren toen echter al twijfels of het werk niet aan Melchior d’ Hondecoeter toebehoorde, wie bekend stond om horizontale compositie, warme coloriet, aandacht voor detail en terugkerende motieven. Tijdens de restauratie van het werk werd duidelijk dat het signatuur ‘Weenix’ een latere en dus vervaste toevoeging was.

Na 15 oktober reist de tentoonstelling naar Middelburg waar het te zien zal zijn van 27 oktober tot 16 november.

Hierna zal de tentoonstelling onderdeel uitmaken van de tentoonstelling ‘Smoke signals: Smoking in Art’ in de Kunsthal van Rotterdam. Hier zullen de werken van 6 december tot 14 maart te zien zijn.

Als connaisseur was Abraham Bredius afhankelijk van zijn bril en vergrootglas voor het analyseren van kunstwerken, maar met hedendaagse onderzoekstechnieken zoals IRR krijgen wij een verrassende blik op het ontstaansproces van schilderijen. Zo onthullen ondertekeningen het originele ontwerp van de kunstenaar en de aanpassingen die hij later heeft aangebracht.

Abraham Bredius behoort zonder twijfel tot de grootste Rembrandt-kenners van het eerste uur. Reeds in 1935 stelde hij een oeuvre-catalogus samen van het geschilderde werk van deze grote meester. In zijn eigen collectie, nu in het bezit van het huidige Museum Bredius, hield hij de ‘Buste van Christus’ en daarnaast heeft hij enkele bijzonder fraaie Rembrandttekeningen verzameld.

Voor de samenstelling van de tentoonstelling werd als gastconservator de Rembrandt-specialist Theo Laurentius aangetrokken. Hij heeft een keuze mogen maken uit de collectie van het Prentenkabinet van de Universiteit Leiden, aangevuld met enkele bruiklenen van particulieren. Bij de samenstelling zijn tevens de eerste resultaten verwerkt van het technisch onderzoek waaraan de Leidse etsen recent zijn onderworpen.

Het Pescatore museum bezit een collectie schilderijen van de 17e-19e eeuw, voornamelijk verzameld  door de Luxemburgse verzamelaar Jean-Pierre Pescatore. De collectie bevat werken uit twee belangrijke Haagse verzamelingen, die ongeveer 150 jaar geleden geveild zijn, in 1851. Deze waren eigendom van Koning Willem II en van Baron van Nagell van Ampsen. Pescatore liet zijn collectie bij zijn dood na aan de stad Luxemburg. Nu zijn deze werken eindelijk weer in Den Haag te zien.

Dit schilderij was in 1937 gepubliceerd door Abraham Bredius in het Burlington Magazine als ‘Een nieuwe Vermeer’. Nu, 50 jaar na Bredius’ dood in 1946, heeft nieuw onderzoek aangetoond dat Bredius oorspronkelijk, toen het schilderij aan hem werd getoond in Monaco, zijn twijfels had over de authenticiteit. Dit bleek duidelijik uit de recentelijk ontdekte correspondentie in de persoonlijke archieven van wijlen Dr. O.J.G. Kronig tussen Dr. Bredius en Van Meegeren’s vertegenwoordiger Mr. G.A. Boon. Op de tentoonstelling was ‘de Emmausgangers’ te zien, en ook een selectie van de meest relevante correspondentie en ander archiefmateriaal. Jim van der Meer Mohr schreef een artikel, Eerherstel voor Abraham Bredius?, dat werd gepubliceerd in Tableau Fine Arts Magazine, Vol. 18, nr. 5, 1996.