Haagse wereldwandelaars en wereldfietsers, 1905-1935

De wereld is klein geworden. Veel Nederlanders verkennen met het vliegtuig, de auto of de trein alle uithoeken van de wereld. Ruim honderd jaar geleden pakt een grote groep jonge arbeiders het anders aan. Tussen 1905 en 1935 gaan ze voet (of met de fiets) massaal op wereldreis. Het ‘globetrotten’ wordt een rage.

Op 18 december geeft de socioloog en wetenschapsjournalist Jaco Berveling in een lezing over deze bijzondere periode uit de recente Nederlandse geschiedenis. Veel globetrotters kwamen uit de grote steden Amsterdam en Rotterdam, maar er zijn ook veel Hagenaars op pad gegaan. Denk bijvoorbeeld aan Willem van der Hoeven (vertrok in 1906), Cornelis Petrus de Weille (die het in 1907 op een lopen zette), de jongemannen Lanza, De Groot en Van Meel (1908), de mannen Blonk en Schutte (die in 1909 op een tandem stapten) en na de Eerste Wereldoorlog Dirk van der Toorn uit Scheveningen en de familie Appelboom-Privé.

De jongemannen waren van eenvoudige komaf (denk aan sjouwers, kelners, kappers of werklozen) en meestal rond de 25 jaar oud. Ze hadden geen geld en spraken meestal geen woord buiten de deur. Dat weerhield ze niet. Ze legden vaak enorme afstanden af en bleven soms jarenlang weg. Hun belangrijkste bron van inkomsten was de verkoop van portretkaarten met hun afbeelding.

Jaco Berveling laat deze vergeten periode speciaal voor Die Haghe herleven. Hij geeft de wereldwandelaars (en enkele wereldfietsers) letterlijk en figuurlijk een gezicht. ‘Figuurlijk’ door het beschrijven van de opmerkelijke belevenissen van de globetrotters. ‘Letterlijk’ doordat hij de hand heeft weten te leggen op de portretkaarten die de wereldreizigers onderweg verkochten.

Praktische informatie:

Datum: 18 december 2024
Aanvang: 16.15 uur met een inloop vanaf 16.00 uur
Locatie: Museum Bredius, Lange Vijverberg 14
Kosten: leden € 5.-, introducés: €7.50
Aanmelden: activiteiten@haagsegeschiedenis.nl

Tijdreis naar het Den Haag van Huygens, Descartes en Spinoza

Den Haag – Het was een tijd vol vervolging, oorlog en de pest; Den Haag in de 17e eeuw. Juist toen floreerden dwarsdenkers Huygens, Descartes en Spinoza. Alle drie werden wereldberoemd. Wat maakte Den Haag zo’n vruchtbare grond voor vernieuwing? Tijdens de eerste editie van de Nacht van de Vrijdenkers treed je in Museumkwartier Den Haag in hun voetsporen.

Op woensdag 20 en donderdag 21 november ga je terug in de tijd. Dankzij een bijzondere combinatie van muziek, theater, lezingen en Virtual Reality (VR) word je ondergedompeld in 17e-eeuws Den Haag. Tijdens deze avonden voert een wandelroute je langs bijzondere, soms onverwachte locaties.
 
Via ontmoetingen en verhalen leer je over het leven, het werk en de tijd van Huygens, Descartes en Spinoza. Tickets kosten 20 euro per persoon en zijn vanaf nu te bestellen.

Buitenaards leven

Huygens is één van de meest fascinerende Nederlandse wetenschappers die grenzen van kennis en verbeelding verlegde. Hij kwam uit een vermogende en invloedrijke Haagse familie en maakte kennis met de wereld via zijn vader Constantijn, een beroemd dichter en diplomaat. Zo vormt het chique Den Haag rondom het Binnenhof, tegenwoordig Museumkwartier Den Haag, het toneel voor de Nacht van de Vrijdenkers.
 
Terwijl Huygens het slingeruurwerk perfectioneerde, de ringen van Saturnus ontdekte en serieus nadacht over buitenaards leven, besloot huisvriend Descartes dat je over alle waarheden moest twijfelen. En Spinoza, die de telescooplenzen van Huygens sleep, maande tot puur logisch nadenken.
 
Deze drie radicale vrijdenkers probeerden in een uitdagende tijd de wereld om hen heen te begrijpen én te verbeteren. Hun oproep tot onderzoeken, kritisch nadenken en vrije meningsuiting was ongehoord in de 17e eeuw. Het was een boodschap die de wereld heeft veranderd en nog altijd actueel is.

Heden en verleden

Speciaal voor de Nacht van de Vrijdenkers maken acteurs en muzikanten een voorstelling gebaseerd op historische bronnen. Daarbij worden heden en verleden met elkaar versmolten via combinaties als klassiek theater en moderne dans of cello en hiphop. Zo kijk je op een andere manier naar de stad en leer je de verhalen kennen die erin verborgen zitten.
 
Voor de verhalennacht wordt samengewerkt met onder andere Theaterbureau Onderwater Producties, Toneelgroep BinnensteBuiten, Kamerkoor Kwintessens, HipHop Centrum Den Haag, Pulchri Studio, de Kloosterkerk en de Waalse Kerk.

Tijdmachine

De verhalennacht is een gezamenlijk initiatief van Stichting Verborgen Stad, BinnenhofBuiten/The Hague & Partners en Stichting Museumkwartier Den Haag. Het komt voort uit Huygens’ Tijdmachine, een project van Stichting Haegsche Tijd en Stichting Verborgen Stad in samenwerking met Haagse erfgoed- en cultuurpartners.
 
Zelf al rondkijken in 17e-eeuws Den Haag? Ga naar huygenstijdmachine.nl of download de app History5D.

Meer info en tickets

De verhalennacht vindt plaats op woensdag 20 en donderdag 21 november van 19:30 uur tot 22:15 uur. Je wandelt in een groep van maximaal 25 personen telkens binnen 10 minuten naar de volgende locatie in het Museumkwartier. Voor meer informatie en het bestellen van tickets voor de Nacht van de Vrijdenkers, klik hier.

Op zondag 29 september kleuren bijna zestig gebouwen in heel Nederland rood voor Dress Red Day. Op deze dag, ook Wereldhartdag, vraagt de Hartstichting aandacht voor hart- en vaatziekten bij vrouwen. Ook Den Haag is goed vertegenwoordigd met een rood-verlicht Stadhuis en ook Museum Bredius was direct enthousiast om mee te doen aan de actie. Daarnaast kleuren het gebouw van de Hartstichting (in Ypenburg) rood en doen het LUMC en CORPUS museum mee.

Het meest voorkomende symptoom bij hartproblemen is pijn of een knellend/drukkend gevoel op de borst, zowel bij mannen als bij vrouwen. Maar, er zijn ook hartklachten die vaker voorkomen bij vrouwen, zoals pijn in de kaak, nek of rug. Deze klachten worden vaak niet aan hartproblemen gekoppeld, waardoor vrouwen te laat medische hulp kunnen krijgen. Ook zijn er specifieke risicofactoren voor hart- en vaatziekten die alleen voor vrouwen gelden, zoals de overgang en zwangerschapsvergiftiging. Aandacht en onderzoek naar hart- en vaatziekten bij vrouwen is daarom hard nodig!

Aandacht van levensbelang

“Vroeger werd vooral gekeken naar mannen bij het onderzoeken en behandelen van hart- en vaatziekten”, zegt Hans Snijder, directeur bij de Hartstichting. “Onze strategie heeft niet voor niets als titel Oog voor de verschillen. Daarmee leggen we nadruk op de winst die te behalen is bij mensen met verschillende culturen en etnische achtergronden en door te kijken naar de verschillen tussen mannen en vrouwen”, aldus Snijder. “Het is van levensbelang dat er aandacht komt voor het herkennen van bepaalde klachten die nog vooral bij vrouwen voorkomen.”

Het rood kleuren van gebouwen is mogelijk gemaakt door een samenwerking van de Hartstichting met prominente partners zoals lichtkunstexperts Livingprojects en Unesco Werelderfgoed.

Breedgedragen Initiatief

Ziekenhuizen door heel Nederland, waaronder het Erasmus MC, ondersteunen dit initiatief door ook op Dress Red Day rood te kleuren. “Hoewel ons personeel meestal in het wit gekleed gaat, droegen velen op eigen initiatief voorgaande jaren al iets roods. Dit jaar kleuren we heel het gebouw rood, een krachtig statement en mooi om dat samen met de Hartstichting te doen.” zegt een woordvoerder van Erasmus MC.

Ook andere deelnemers zijn enthousiast: “Naast het uitdragen van het belang van erfgoed als kloppend hart van onze geschiedenis vragen we graag aandacht voor hart- en vaatziekten bij vrouwen”, zegt Luzette Kroon, voorzitter van Stichting Werelderfgoed Nederland. “Hoe gaaf is het dat dit soort iconen kunnen bijdragen aan deze boodschap”, vult Pauline Buter, hoofd marketing bij Kinderdijk, aan.

De architectonisch lichtontwerpers van Livingprojects, hebben de actie mede mogelijk gemaakt. “Met licht kun je enorme impact maken en aandacht vragen voor maatschappelijke thema’s, zeker bij opvallende gebouwen,” zegt Glenn Logtenberg van Livingprojects. “We zijn trots dat we onze expertise kunnen inzetten om de cruciale boodschap van de Hartstichting letterlijk in de schijnwerpers te zetten.”

Kleed je rood op 29 september

Naast de roodgekleurde gebouwen kleden vele Nederlanders zich deze dag in het rood om aandacht te vragen voor hart- en vaatziekten bij vrouwen. Dit deelden zij voorgaande jaren massaal op sociale media en de Hartstichting verwacht ook dit jaar veel berichten en foto’s.

Bij Museum Bredius krijgen bezoekers die zich op Dress Red Day (29 september as.) in het rood steken daarom gratis toegang tot het museum.

Wilt u meer weten over Dress Red Day? Kijk dan op www.hartstichting.nl/dressredday.

Hou jij van grapjes?

Hou jij van grapjes? En kan je ook grapjes schilderen of iets zo maken dat je mond open valt van verbazing?

Meneer Bredius had een voorliefde voor schilderijen waar iets opvallends of grappigs op te zien is. Schilderijen waarbij je even met je ogen moet knipperen, of met een speurneusblik moet kijken, om echt alles te zien wat er te ontdekken valt. Bij zo’n vondst gaan je ogen twinkelen, krijg je een glimlach van verbazing of denk je ‘hé, dat is geestig, daar lijkt wel iets verstopt te zijn’. En dat is precies waarom meneer Bredius zo van verzamelen hield. Hij werd er heel erg blij van.

Tijdens de workshop ontdekken we geheimtaal in schilderijen, denken we na over of het grappig of serieus bedoeld is, en zien we verbazingwekkende dingen die 17e eeuwse kunstenaars 350 jaar geleden al konden maken.

Maximaal 12 deelnemers (kinderen van 8 -12 jaar) per workshop

Datum	Tijd	Beschikbaarheid:
Zondag 27 oktober	11:15-13:15 uur	Uitverkocht!
Maandag 28 oktober	11:15-13:15 uur	Nog 3 plekken beschikbaar.

Kosten: 8,50 euro, Ooievaarspas 4,25 euro

Wil je meedoen aan deze workshop? Reserveer dan via info@museumbredius.nl en geef je naam, leeftijd en telefoonnummer door én op welke dag je de workshop wilt volgen. 
Voor meer informatie over het festival: kijk op  www.debetovering.nl

Waar krijg jij energie van?

Ontdektocht in Museum Bredius

In deze workshop met actieve opdrachten gaan we de kunstverzameling en het woonhuis van Abraham Bredius (1855-1946) bekijken. Aan de hand daarvan denken we na over het thema van Festival de Betovering: Energie. Hoe is het nu, hoe was het vroeger en wat is er hetzelfde gebleven? Daarvoor krijgen we ook een kijkje achter de schermen: De keuken is nog helemaal van toen …… en klopt het dan wel dat je het licht gewoon met een knopje aan kunt doen?

Maximaal 12 deelnemers (kinderen van 8 -12 jaar) per workshop

Zaterdag 14 oktober	11:15-13:15 uur	Vol
Zondag 15 oktober	11:15-13:15 uur	Nog 2 plekken beschikbaar!
Maandag 16 oktober	11:15-13:15 uur	Nog 6 plekken beschikbaar!

Kosten: 8,50 euro, Ooievaarspas 4,25 euro

Wil je meedoen aan deze workshop? Reserveer dan via info@museumbredius.nl en geef je naam, leeftijd en telefoonnummer door én op welke dag je de workshop wilt volgen. 
Voor meer informatie over het festival: kijk op  www.debetovering.nl

Verveelt u zich tijdens de lockdown? Zoekt u een leuk nieuw project? Misschien kunt u het RKD helpen met het nieuwe project dat zij zijn gestart.

Begin 2021 lanceerde het RKD een crowdfundingsproject om het archiefonderzoek dat Abraham Bredius tijdens zijn leven heeft gedaan online toegankelijk te maken en te indexeren. Dit project zal deel uit gaan maken van Golden Ages een omvangrijk project van Huygens ING.

Bredius heeft tijdens zijn archiefonderzoek behoorlijk veel aantekeningen gemaakt over het leven van Noord-Nederlandse schilders. Deze (vele) aantekeningen zijn normaal gesproken op de studiezalen van het RKD te raadplegen, maar het RKD wil hier verandering in brengen. Ze willen de informatie online beschikbaar stellen.

Om dit doel te verwezenlijken zoekt het RKD naar vrijwilligers die vanuit hun eigen huis metadata willen verzamelen uit de aantekeningen. Het gaat om informatie zoals plaatsnamen, beroepen en persoonsnamen. Lijkt dit jou wat? Kijk dan voor meer informatie of om je in te schrijven op de website van het RKD.

Museum Bredius heeft van de site Kidsproof.nl het keurmerk 100% Kidsproof gekregen! En dat is ook niet zo gek, want er is altijd wat te doen voor kinderen. Kom samen met uw gezin naar Den Haag en ga mee op reis naar de 17e eeuw! De indrukwekkende tentoonstelling In de Ban van de Zee is nu te zien in Museum Bredius. Het toont maar liefst 67 maritieme schilderijen. Met schepen, zeeslagen en strandgezichten. Ieder schilderij heeft zijn eigen verhaal die u samen met uw gezin kunt ontdekken in ons museum!

Kijkwijzer: Museum Monsterboekje

Met de Kijkwijzer Museum Monsterboekje ontdekken kinderen de tentoonstelling In de Ban van de Zee van dichtbij. In de Kijkwijzer staan verschillende opdrachten, van een vissenspeurtocht tot een lichtmatrozen test. Kinderen ontdekken op een speelse wijze de verhalen achter de schilderijen en door het hele museum vind je activiteiten. Zoals de specerijen- geurtesten. Ze maken spelenderwijs kennis met de Hollandse Gouden Eeuw en gaan naar huis als een echte lichtmatroos.

Thuis nagenieten met spannende kinderboeken

Thuis ook nog lekker lang nagenieten van de tentoonstelling In de Ban van de Zee? Neem dan eens een kijkje in ons winkeltje. Wij verkopen 5 verschillende mooie en spannende kinderboeken die passen bij het maritieme thema:

• Scheepsjongens van de Bontekoe
• Woeste Willem
• Boreas en de 7 zeeën
• De reis van de Ballerina’s
• Paddeltje

Meer weten over de tentoonstelling In de Ban van de Zee klik hier.

De Gouden Eeuw van de Nederlandse marineschilderkunst. De Inder Rieden Collectie in Museum Bredius.

Vanaf 10 december toont Museum Bredius in Den Haag 67 maritieme schilderijen uit de verzameling van Anthony Inder Rieden. De Inder Rieden-collectie is één van de grootste privéverzamelingen van 17^de-eeuwse maritieme schilderijen ter wereld. Rivier-, oever-, strand- en zeegezichten, maar ook zeeslagen en scheepsportretten geven een prachtig beeld van de Hollandse Gouden Eeuw op het water. Onder de schilders bevinden zich alle grote maritieme namen: Van de Velde, De Vlieger, Van Goyen, Storck, Verbeeck, Backhuysen en natuurlijk Vroom.

De Inder Rieden-collectie bevindt zich in Londen, heeft Groot-Brittannië nooit eerder verlaten en is vanaf december in zijn geheel, exclusief en slechts drie maanden, te zien in Museum Bredius in Den Haag. Bij de tentoonstelling wordt een vierdelige wetenschappelijk onderbouwde catalogus uitgegeven waaraan 14 jaar is gewerkt. Saillant detail: voor de catalogus onderzocht een meteoroloog de gehele collectie op de in de schilderijen uitgebeelde weersgesteldheid.

Historische momenten

De collectie Inder Rieden, opgebouwd vanaf 1981, wordt gekenmerkt door een enorme diversiteit aan thema’s, sferen en verhalen. De gehele 17^de eeuw, de gouden eeuw van de Nederlandse scheepvaart, is in de bijna 70 schilderijen terug te vinden.

Op de drempel van die nieuwe eeuw schilderde Andries van Eervelt De feestelijke terugkeer van de Tweede Schipvaart naar de Indische Archipel. Deze expeditie (naar onder meer Ambon en de Banda Eilanden) zou het fundament leggen voor de latere handel met Zuidoost-Azië en de oprichting van de VOC. Van Eervelt schilderde vier van de acht driemasters die terugkeerden: de Vrieslant, de Hollandia, de Overijssel en de Mauritius. Op de achtergrond is Amsterdam te zien waar, volgens overlevering, op 19 juli 1599 de kerkklokken luidden ter verwelkoming van de schepen.

Een ander historisch moment aan het begin van de 17^de eeuw was de Slag bij Gibraltar in 1607. In die zeeslag versloegen 26 kleinere Hollandse schepen de gehele Spaanse vloot van 21 schepen, waaronder tien van hun grootste galjoenen. De slag leidde tot de onderhandelingen die het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) zouden inluiden. Cornelis Verbeek schilderde de slag in c. 1623 en toont op het kunstwerk de tactiek van de Hollanders: met twee kleinere schepen nader je het enorme Spaanse galjoen om het daarna te enteren en te overmeesteren. Rechts is de rots van Gibraltar te zien. Bijzonder is het formaat van dit werk: 12 x 32,5 cm. Zéér klein vergeleken bij de enorme versie van dezelfde gebeurtenis die in Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam te bewonderen is (Cornelis van Wieringen, De Slag bij Gibraltar, 1.80 x 4.90 m).

Even opgewonden waren de Amsterdammers precies 90 jaar later toen de tsaar van Rusland een bezoek bracht aan hun stad. De hoogtijdagen van de Republiek waren voorbij maar Peter de Grote wist precies waar je nog steeds het beste het vak van scheepsbouwer kon leren: in Zaandam. Daarom verbleef hij enkele maanden in ons land, een bezoek dat de geschiedenis in zou gaan. Op 1 september 1697 werd op het IJ een spiegelgevecht voor de vorst gehouden, een schijngevecht tussen eigen schepen, dat vaak werd opgevoerd als eerbetoon aan hoge bezoekers. Op het scheepje met de wit-blauw-rode vlag bevindt zich waarschijnlijk de roemruchte tsaar zelf.

Vrouwenspoelerij

Eén van de grootste strandgezichten uit de 17^de eeuw bevindt zich eveneens in de Inder Rieden-verzameling: Het Strand bij Scheveningen van Jan van Goyen uit 1642 (1.30 x 1.90 m). Van Goyen besteedde bijzonder veel aandacht aan de compositie van de verschillende groepjes mensen en individuen die het werk grote diepte geven. Net als vandaag de dag trokken ook in het midden van de 17^de eeuw bij mooi weer alle rangen en standen naar de zee. Vissers halen hun buit binnen, Scheveningers zitten op het strand bij elkaar maar er is ook een sjieke koets te zien, getrokken door zes paarden. Een destijds geliefde traditie -vooral in de maand mei- is ook geschilderd: ‘vrouwenspoelerij’. Een man pakte zijn liefje onverwacht op, droeg haar de zee in en nadat zij nat was geworden, rolde hij haar van het duin en smeerde haar in met zand. Aan de hand van haar reactie moest hij vervolgens peilen hoezeer zijn ‘acties’ wel of niet werden gewaardeerd. De geschiedenis van dit schilderij moet zeker worden genoemd: het hing ooit op Highclere Castle (bekend van Downton Abbey) en was in het bezit van de Earls of Carnarvon (bekend van de ontdekking van het graf van Toetankhamon in 1922).

Choiseul en Rothschild

Nog een illustere eigenaar van één van de schilderijen in de collectie Inder Rieden was Etienne-François Marquis de Stainville, Duc de Choiseul, de invloedrijke Minister van Buitenlandse Zaken onder Lodewijk XVI. Daarna was het doek meer dan 100 jaar in de collectie van de Britse familie Rothschild. Op de strandscène uit c. 1665 van de hand van Ludolf Backhuysen houdt een elegant geklede heer zijn hoed vast zodat deze niet afwaait. Dat is nodig want er staat een straffe wind en, typisch voor de werken van Backhuysen, de zee verderop is onstuimig. Er is hoog water en daarom brengen twee vissers net hun pink op het strand. Backhuysen wordt gezien als één van de voorlopers van de Romantiek vanwege zijn sterke licht- en donker-contrasten die ook op dit werk zijn te herkennen.

Sfeer en atmosfeer

Verzamelaar Inder Rieden is altijd zeer gefascineerd geweest door schilderijen waarop een bijzondere (atmo)sfeer te vinden is. Je moet op een schilderij de zee (bijna) kunnen voelen, horen of ruiken, is zijn mening. Een van zijn favoriete schilders is daarom Hendrick Dubbels, die is vertegenwoordigd met vijf werken in de verzameling, waaronder Riviermonding met vissersschepen. Het sfeervolle werk wordt vrijwel geheel ingenomen door een enorme, dreigende wolkenlucht. Inder Rieden: ‘Er staat heel weinig op, er is een hoop leeg maar in de compositie en lichtwerking is dit werk ongeëvenaard. Voor mij een absoluut topwerk’.

Het strand bij Egmond aan Zee (1644/45) van Simon de Vlieger kan al even atmosferisch worden genoemd. Inder Rieden vroeg aan de Duitse meteoroloog Franz Ossing om alle schilderijen in zijn verzameling te bekijken op  de verschillende weersomstandigheden. Wat voor weer is het op het schilderij? Klopt de geschilderde weergave daarvan? Welk seizoen wordt op het werk afgebeeld? Ossing analyseerde het weer op dit strandgezicht als typisch behorend bij de Noorzeekust in de maanden tussen november en januari. ‘Laaghangende cumuluswolken met grijze onderkanten, de horizon alleen zichtbaar door een vage mist. Slappe zeilen en de beweging van de wolken duiden op een zwakke westenwind. (….) De sterke lichte en donkere stralen [komend uit de wolken] worden gewoonlijk waargenomen in lucht met een hoge vochtigheid’. De meteoroloog ontdekte ook dat niet alle schilders altijd de natuur 100% volgden. Op het paneel Een ‘Damloper’ en andere schepen in een harde wind van Abraham van Beijeren uit c. 1645-50 staat inderdaad een flinke bries. De wind waait van links naar rechts (zoals te zien aan de zeilen en de vlaggen) – de wolken drijven echter van rechts naar links. Weerkundig onmogelijk, maar in de compositie kwam het beter uit. Ossing noemt het een ‘verzonnen realiteit’

Verzameling Inder Rieden

Anthony Inder Rieden (1940) is zijn hele leven ‘in de ban van de zee’ geweest. Hij bracht zijn jeugd door aan het strand en de zee bij Haarlem, verhuisde in 1965 naar het buitenland en verzamelt al bijna 40 jaar maritieme schilderijen. Langzaam bouwde Inder Rieden één van de grootste particuliere maritieme verzamelingen ter wereld op. Het was de vader van de huidige kunsthandelaar Willem Jan Hoogsteder, John Hoogsteder, die Inder Rieden op het pad van dit specifieke genre zette. Voor de eerste keer toont Inder Rieden zijn gehele collectie van 67 schilderijen in Den Haag. De tentoonstelling In de ban van de zee zal alleen in het Haagse Museum Bredius te zien zijn. Behalve drie schilderijen in langdurig bruikleen aan musea in Nederland en Duitsland (ook te zien in Den Haag), bevindt de gehele verzameling zich in Inder Riedens huis in Londen en is niet toegankelijk voor publiek.

Bij de tentoonstelling wordt een omvangrijke catalogus uitgegeven in vier delen in cassette, samengesteld door kunsthistorica Gerlinde de Beer. Uitgeverij Primavera Pers (Leiden), prijs circa € 150.

Museum Bredius

Toen Abraham Bredius ruim negentig jaar oud in 1946 overleed, liet hij de gemeente Den Haag zijn hele collectie van meer dan 200 schilderijen na. Bij zijn vertrek naar Monaco in 1924 had hij zijn grote huis op de Prinsengracht 6 in Den Haag al tot museum gemaakt. Tot 1985 was daar zijn verzameling schilderijen, tekeningen, antieke meubelen, zilver, kristal en porselein voor iedereen te bezichtigen. Na de sluiting van het museum ging de collectie in depot, maar op initiatief van een aantal Haagse kunstliefhebbers en met steun van sponsoren kon in 1990 Museum Bredius, nu aan de Lange Vijverberg 14, opnieuw zijn deuren openen.